QUẢ LA HÁN – Nhuận tràng, tiêu độc & thanh nhiệt

Quả La hán hay la hán quả được coi là một loại thuốc có vị ngọt, tính mát giúp nhuận tràng, tiêu độc và thanh nhiệt. Loại dược liệu này có nhiều tác dụng chữa bệnh, dùng để điều trị táo bón, ho đờm, viêm phế quản, hỗ trợ chữa ung thư và một số loại bệnh khác.

Tên gọi: La hán quả, quả la hán, quả mộc thiết, giải khổ qua.

Tên khoa học: Momordica grosvenori Swingle

Thuộc họ: Bầu bí.

Mô tả về cây la hán

Đặc điểm thực vật

Cây la hán có dạng thân leo, có thể dài từ 1 – 3m. Dọc thân mọc nhiều tua cuốn có khả năng bấm vào cây khác để leo lên.

Lá cây la hán một đầu nhọn, có hình trái tim. Lá dài khoảng từ 10 – 20cm, ngang khoảng 3,5 – 12cm. Lá thường rụng theo mùa.

Hoa la hán mọc theo chùm, mỗi chùm có khoảng 2 – 3 bông. Hoa cây này có cuống dài từ khoảng 3 – 5cm. Cánh hoa có sắc vàng nhạt và mỏng.

Bộ phận sử dụng

Quả la hán là bộ phận được thu hái để làm dược liệu.

Đặc điểm quả la hán

Quả la hán có hình cầu, đường kính có kích thước dao động trong khoảng 5 – 8cm. có màu xanh lục. Đem phơi hay sấy khô thì vỏ quả chuyển thành màu nâu vàng hay nâu sẫm, bên ngoài là một lớp nhung mỏng và bóng.

Trong quả có thịt và nhiều hạt. Vỏ quả bên ngoài khá giòn. Nếu dùng tay bóp nhẹ có thể vỡ ngay và lộ ra lớp thịt màu trắng ngà, chất xốp. Bên trong của vỏ có 10 sợi vân chạy xuống theo chiều dọc quả. Hạt la hán có hình tròn, bẹt, ở giữa hơi trũng tạo thành một rãnh nhỏ.

Phân bố

La hán vốn có nguồn gốc từ các tỉnh phía Bắc của Thái Lan và phía Nam của Trung Quốc. Trước kia, cây la hán chủ yếu mọc hoang thì ngày nay giờ giá trị kinh tế cao nên loại cây này được trồng phổ biến hơn trong vườn nhà. Ở Việt Nam, la hán quả được gieo trồng nhiều nhất ở các tỉnh thuộc vùng núi Tây Bắc như Lào Cai, Sơn La,…

Thu hái, sơ chế và bảo quản

Mùa thu hoạch quả la hán thường là từ tháng 7 – 9 hàng năm. Với những quả già, to, cứng và không nghe tiếng động khi lắc sẽ được thu hái về phơi hoặc sấy để sử dụng làm dược liệu.

Quả la hán sau khi được phơi khô nên bảo quản ở những nơi khô ráo, thoáng mát. Cần tránh những chỗ quá ẩm ướt khiến chúng bị ẩm, nhiễm nấm và vi khuẩn.

Thành phần hóa học của quả la hán

Bên trong quả la hán có chứa: protein, đường fructose, glucose, vitamin C, saponin tritecpen và nhiều nguyên tố vi lượng khác như: sắt, mangan, kẽm, niken, thiếc, iot…

Quả la hán có tác dụng gì?

Công dụng của la hán theo y học cổ truyền

Đông y quan niệm rằng, quả la hán có công dụng thanh nhiệt, giải độc, nhuận trường, tiêu đờm, giảm ho. Giúp chủ trị các chứng bệnh: Táo bón, đại tiện bí, nóng trong người, ho có đờm, ho gà, viêm họng, viêm phế quản, dị ứng, lao phổi…

Tác dụng theo quan điểm của y học hiện đại

– Thanh nhiệt, kháng viêm và trị táo bón

La hán được biết đến là loại quả dùng để nấu nước uống giải khát khi cơ thể bị nóng trong hay táo bón. Loại dược liệu này còn có đặc tính kháng viêm rất hiệu quả. Nhiều thành phần bên trong trà la hán có tác dụng chống viêm, giảm sưng đau ở các khu vực bị thương tổn.

– Chống oxy hóa

Quả la hán chứa nhiều mogrosid, một thành phần tạo nên vị ngọt đặc trưng của quả. Loại chất này đã được chứng minh là có tác dụng chống oxy hóa mạnh. Chúng làm chậm quá trình lão hóa, bảo vệ tế bào khỏi sự tấn công của các gốc tự do và ngăn ngừa bệnh tật.

– Ngừa béo phì, tiểu đường

Vị ngọt tự nhiên có trong quả la hán có tác dụng thay thế đường khi chế biến một số món ăn và thức uống. Nhiều chuyên gia y tế khuyến cáo nên sử dụng quả la hán để giảm thiểu nguy cơ mắc các chứng bệnh về tiểu đường và béo phì. Do la hán chứa hàm lượng calo thấp nên rất có lợi cho người thừa cân và đái tháo đường.

Từ ngàn đời xưa, các danh y Trung Quốc đã biết dùng quả la hán để chế biến thành loại thuốc trị căn bệnh tiểu đường. Do la hán làm giảm lượng đường trong máu, kích thích tuyến tụy sản xuất ra nhiều insulin hơn từ đó đẩy lùi chứng bệnh tiểu đường một cách tự nhiên.

– Cung cấp năng lượng, giảm mệt mỏi

La hán chứa chất ngọt tự nhiên giúp cung cấp năng lượng dồi dào cho cơ thể và giảm mệt mỏi sau các hoạt động thể thao hay lao động mệt nhọc.

– Phòng ngừa và hỗ trợ điều trị ung thư

Nhiều chất chống oxy hóa trong la hán có tác dụng ức chế sự phát triển của các khối u và ngăn ngừa chúng lan rộng. Dù hầu hết các bệnh ung thư được khuyên nên kiêng đường nhưng chất ngọt tự nhiên trong quả la hán hoàn toàn không ảnh hưởng đến bệnh nhân ung thư.

– Kích thích tiêu hóa, thải độc

Quả la hán có công dụng thải độc gan, làm mát và làm sạch ruột. Ngoài ra, dược liệu này còn được biết đến với khả năng kích thích tiêu hóa, nhuận tràng, giúp ăn ngon.

– Phòng ngừa nhiễm trùng

Với những nhiễm trùng không quá nặng thì la hán quả còn được dùng để thay thế thuốc kháng sinh. Một nghiên cứu trên bệnh nhân bị nha chu và sâu răng cho thấy la hán có khả năng ức chế các vi khuẩn một cách đáng kinh ngạc. Thêm nữa, la hán còn có tác dụng ngăn ngừa và hỗ trợ điều trị nhiễm trùng do nấm candida.

– Phòng chống dị ứng

Một số dưỡng chất chứa bên trong quả la hán có khả năng kháng histamin, đây là chất được sinh ra do phản ứng quá mạnh của hệ miễn dịch với các yếu tố dị nguyên từ bên ngoài. Điều này có tác dụng làm giảm ngứa, chống viêm do dị ứng.

– Ngăn ngừa các bệnh lý về tim mạch và hô hấp

Trà la hán có tác dụng ngăn ngừa và hỗ trợ điều trị một số bệnh lý của đường hô hấp như: viêm phế quản, ho gà, viêm thanh quản, viêm amidan… Ở một số trường hợp bị cao huyết áp hay xơ vữa động mạch thì sử dụng dược liệu này cũng thấy dược các triệu chứng cải thiện đáng kể.

– Dưỡng  da, mượt tóc

Nhiều người ví quả la hán với tên gọi khác là “quả thần tiên”. Lý giải cho điều này là bởi ngoài các công dụng tốt cho sức khỏe, la hán quả còn bổ sung nhiều loại vitamin và dưỡng chất giúp làm căng mịn da và làm mượt tóc.

– Giúp kéo dài tuổi thọ

Uống nước quả la hán thường xuyên trong nhiều năm có thể giúp kéo dài tuổi thọ, cải thiện sức khỏe một cách kỳ diệu.

Liều lượng & cách sử dụng

Liều lượng

La hán được dùng để nấu nước hoặc sắc uống hàng ngày như một loại trà thảo dược. Liều dùng khoảng từ 9 – 15g quả khô. Tuy nhiên, tùy thuộc vào tình hình sức khỏe của từng người để bác sĩ có thể tăng giảm liều lượng phù hợp.

Cách sử dụng

La hán không dùng để ăn sống mà để pha với nước uống sau khi đã phơi/ sấy khô. Cách pha chế rất đơn giản: Lựa chọn những quả la hán to, tròn, cứng và quan trọng nhất là khi lắc không nghe thấy tiếng động bên trong phát ra. Dùng dao để tách vỏ, chỉ lấy phần bên trong bỏ vào bình. Tiến hành đổ nước sôi vào, chờ trong khoảng 15 – 20 phút là có thể uống được. Loại nước này có vị ngọt thanh, rất dễ uống.

Những lưu ý khi sử dụng la hán quả

– Với những người thể tạng hàn thì không nên sử dụng quả la hán. Các biểu hiện của tạng này đó là: sợ lạnh, tứ chi lạnh, da tái nhợt, rêu lưỡi trắng, đi ngoài phân lỏng…

– Không sử dụng nước la hán quả với các loại thuốc, thực phẩm chức năng hay bất kỳ loại dược liệu nào mà cần tham khảo ý kiến của các thầy thuốc, bác sĩ.

Trên đây là một số thông tin về quả la hán và cách thức sử dụng dược liệu này để phòng ngừa và chữa bệnh. Trong quá trình dùng cần kết hợp chế độ ăn kiêng phù hợp cùng thói quen thường xuyên vận động, xây dựng lối sống lành mạnh để đạt hiệu quả cao nhất.