BẠC HÀ – Trị ho, chữa cảm mạo & làm sạch đường hô hấp

Bạc hà vốn là một loại thảo mộc dễ trồng và chăm sóc, có mùi hương dễ chịu, thường dùng để làm tinh dầu. Đây được coi là một loại cây rất tốt cho sức khỏe, làm đẹp, chữa bệnh và nhiều ứng dụng hữu ích khác trong cuộc sống.

Tên khoa học: Mentha arvensis L, hoặc Mentha piperita L.

Mô tả

Bạc hà vốn là một loại cây thảo, sống lâu năm. Thân mềm, hình vuông. Thân ngầm mang rễ mọc bò lan, loại thân đứng mang lá cao khoảng 30 – 40 cm, màu xanh lục hoặc tím tía.

Lá mọc đối xứng hình bầu dục hoặc hình trứng. Cuống lá ngắn, mép lá khía răng đều. Hoa nhỏ, màu trắng, hồng hoặc tím hồng, mọc tụ tập ở kẽ lá thành những vòng có nhiều hoa.

Mùa hoa quả là từ tháng 7 đến tháng 10 trong năm.

Phân bố

Cây bạc hà xuất hiện ở vùng khí hậu ôn đới của châu Âu và châu Á. Ở nước ta, bạc hà mọc hoang ở miền núi, các nơi ẩm, mát mẻ và có mặt ở nhiều tỉnh thành.

Bộ phận dùng

Thân, cành, lá.

Thu hái, chế biến

Thời gian thua hái thuận lợi nhất là vào các tháng: 5, 8, 11; thu hoạch vào lúc cây mới ra hoa, rửa sạch dùng phơi hoặc phơi trong bóng râm.

Dùng lá bạc hà khô, đem ngâm nước và để vào chỗ râm mát, đến khi lá cây mềm. Cắt thành đoạn ngắn, để phơi trong bóng râm đến khô thì dùng hoặc đem sấy ở nhiệt độ từ 40 – 50°C.

Thành phần hoá học chính

Tinh dầu, trong đó thành phần chủ yếu là menthol.

Tác dụng dược lý

Theo Y học cổ truyền

– Tán phong nhiệt, ra mồ hôi, thanh lương giải uất.

– Chủ trị: cảm mạo, sốt nóng, ngạt mũi, nhức đầu, đau họng, rối loạn tiêu hóa, chứng ăn không tiêu.

Theo y học hiện đại

– Tác dụng kháng khuẩn: nước sắc từ bạc hà có tác dụng ức chế đối với virus echo và salmonella typhoit.

– Tác dụng trên cơ trơn: menthol và menthone có tác dụng ức chế trên ruột thỏ thí nghiệm, menthone có tác dụng mạnh hơn.

– Ức chế đau: tinh dầu bạc hà và benthol bốc hơi nhanh, gây cảm giác mát và tê tại chỗ, dùng trong trường hợp đau dây thần kinh.

– Sát khuẩn mạnh: dùng trong những trường hợp ngứa của 1 số bệnh ngoài da, bệnh về tai, mũi, họng.

– Ức chế hô hấp, tuần hoàn: với trẻ em nhỏ tuổi, nếu sử dụng tinh dầu bạc hà bôi vào mũi hoặc cổ họng có thể gây hiện tượng ức chế dẫn tới ngừng thở và ngưng tim. Chính vì vậy cần hết sức thận trọng khi sử dụng tinh dầu bạc hà cho trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ mới sinh

– Làm thay đổi nhiệt độ cơ thể: tinh dầu bạc hà có tác dụng gây hưng phấn, tăng tiết tuyến mồ hôi và làm nhiệt độ cơ thể hạ thấp.

– Sử dụng liều lớn có tác dụng kích thích tủy sống, gây tê liệt phản xạ và ngăn ngừa sự lên men trong ruột.

– Nhiều nghiên cứu khác đã chỉ ra rằng, bạc hà có tác dụng chống vi khuẩn, ức chế thần kinh trung ương, làm giảm sự vận động và chống co thắt của ruột non…

Tác dụng của cây bạc hà

– Giảm cân, làm đẹp

Bạc hà được coi là nguyên liệu được nhiều chị em phụ nữ tin dùng. Nhờ vào tác dụng hấp thu nhanh các dưỡng chất giúp kích thích tiêu hóa và hoạt động trao đổi chất của cơ thể, từ đó có tác dụng giảm cân hiệu quả.

Lá bạc hà đem giã nát, đắp lên các vùng da bị mụn hoặc sẹo mụn sẽ làm các nốt mụn và sẹo thâm biến mất, trả lại cho bạn làn da tươi sáng, mịn màng. Hoặc có thể dùng hỗn hợp lá bạc hà đã xay nhuyễn trộn với mật ong để làm kem dưỡng da giúp se khít lỗ chân lông.

– Tăng cường hệ miễn dịch

Do bạc hà có chứa nhiều canxi, vitamin B, kali nên có tác dụng tăng cường hệ miễn dịch cho cơ thể.

– Trị ho, chữa nhức đầu, cảm mạo

Bài thuốc chữa nhức đầu, cảm mạo cần sử dụng khoảng 6g lá bạc hà, 6g kinh giới, 6g hành hoa, 5g phòng phong, 4g bạch chỉ đem hãm với nước đun sôi trong 20 phút, dùng khi còn nóng. Sau đó lên giường đắp chăn và nghỉ ngơi sẽ có tác dụng tức thì.

– Làm sạch đường hô hấp, trị hen xuyễn, viêm xoang

Do chứa nhiều hợp chất chống viêm nên chỉ cần khoảng 1 – 2 giọt tinh dầu bạc hà pha với nước xông hơi trực tiếp sẽ làm sạch xoang mũi bị tắc. Một số nghiên cứu khoa học đã chứng minh bạc hà giúp điều trị hen suyễn và các chứng dị ứng do nhiễm nấm.

– Điều trị buồn nôn

Khi bị say tàu xe, nhiều người được khuyên nên dùng một tách trà bạc hà nóng để tránh cảm giác buồn nôn. Hoặc bạn có thể dùng vài giọt tinh dầu bạc hà vào khăn tay để giúp tâm trạng thoải mái, dễ chịu hơn, tránh bị buồn nôn.

– Khử mùi hôi trong nhà

Dùng vài giọt tinh dầu bạc hà vào máy xông hơi có tác dụng khử mùi hôi trong toàn bộ ngôi nhà, đem đến cảm giác dễ chịu, thoải mái. Bạn cũng có thể trồng cây bạc hà hoặc phun nước tinh dầu bạc hà pha loãng với nước giúp xua đuổi muỗi và nhiều loại côn trùng.

– Chữa dị ứng và vết cắn côn trùng

Bằng cách giã nát lá bạc hà tươi và đắp lên vùng da dị ứng hay vùng da bị côn trùng cắn sẽ giúp làm dịu, mát vùng da của bạn nhanh chóng.

– Trị hôi miệng

Để khắc phục tình trạng hôi miệng, bạn có thể nhai trực tiếp vài nhánh bạc hà hoặc uống một cốc trà bạc hà sau bữa ăn hoặc khi cảm thấy hơi thở bốc mùi.

– Chữa trị chứng trầm cảm, giúp an thần

Nhiều hoạt chất trong bạc hà có tác dụng ổn định tâm trạng và giúp an thần, kích thích các giác quan làm cải thiện tâm trạng. Việc sử dụng một ly trà bạc hà vào buổi tối cũng giúp bạn dễ ngủ và giảm căng thẳng sau một ngày dài.

Công dụng của bạc hà

– Hỗ trợ điều trị cảm cúm, nhức đầu, ngạt mũi, viêm họng và kích thích tiêu hóa, chữa trị đau bụng, giảm đầy bụng, khó tiêu.

– Dùng để điều chế một số loại thực phẩm như: bánh kẹo, kem đánh răng; dùng để sản xuất cao sao vàng và trong một số ngành nghề kỹ nghệ khác.

Cách dùng, liều lượng

Dùng dưới dạng thuốc xông, thuốc hãm 12-20g mỗi ngày hoặc kết hợp 1 số thảo dược để pha trà.

Phân biệt cây bạc hà và cây húng lủi

Rất nhiều người hiện đang bị nhầm lẫn giữa cây bạc hà với cây húng lủi. Lý giải cho điều này là bởi vì cả 2 loại cây này đều cùng một họ là loài rau ăn được. Nhưng bạc hà không phải là rau húng lủi. Phân biệt bằng mắt thường bạn sẽ thấy lá bạc hà đẹp hơn húng lủi, lá bạc hà có răng cưa nhỏ còn rau húng lủi thì không và bề mặt lá bạc hà ít sần sùi hơn lá rau húng.

Điểm khác biệt nữa là về hương vị của mỗi loại cây là khác nhau. Bạc hà sẽ có vị thơm nồng, the mát nhiều hơn so với húng lủi, có vị cay cay, thơm thơm như mùi kem đánh răng; còn rau húng mùi khác và thường chỉ sử dụng để ăn kèm rau sống. Cách tốt nhất để nhận biết bạc hà và húng lủi đó là vò nát để cảm nhận hương vị.

Lưu ý đối với bạc hà

Bạc hà có nhiều loại, cần tránh nhầm lẫn giữa Bạc hà Việt Nam, Trung Quốc, châu Âu.

Bạc hà không được đun sôi lâu, khi sắc nên cho vào sau.

Bạc hà vốn có vị cay, thơm, phá khí. Uống lâu ngày dễ làm tổn thương phế, tâm. Những đối tượng sau không nên dùng: người gầy yếu, suy nhược toàn thân, táo bón, cao huyết áp, trẻ em dưới 1 tuổi.